Een uitputting van al mijn zintuigen tekende de afgelopen week. Het luchtje dat sinds deze week aan de bedenker van crompouce hangt is de amateuristische strijdbare lucht die ook rondhangt bij de grote politieke partijen. Deze week werd ik verblind door het groene licht van de cijfers die de AEX schreef. Na een aantal weken was ineens een weg omhoog te zien. Mijn oren zijn depressief geworden van alle podcasts die iedere dag geluisterd werden met een resonerend geluid van de (rokers)hoest van Caroline van der Plas die mij nachten wakker hield. Een ambivalent gevoel overheerste deze week mijn humeur. Veel politieke leiders hebben hoogstwaarschijnlijk ook last van deze gemoedsaandoening. Bovenal is het de rusteloosheid die speelt door de magie van de democratie die dit land kent. Het worden historische, interessante en spannende verkiezingen.
De grote partijleiders mochten deze week op verzoek van Vandaag Inside aansluiten bij de gelijknamige talkshow. Graag wil ik als kanttekening stellen dat, voor een verruiming van uw geest, iedere werkdag het televisiekanaal zappen naar SBS6 vanaf 21:30 uur een aanrader is. Frans Timmermans mocht het spits afbijten met een harde en turbulente uitzending als gevolg. De uitzending was goed voor meer dan een miljoen kijkers.
Dinsdag begon écht de week: klokslag 14:00 uur kwam de peiling van EenVandaag en Ipsos. Hieruit bleek dat de verschillen minimaal zijn en de partijen VVD, GL/PvdA, PVV en NSC stabiel bleven in het aantal zetels dat zij potentieel halen aanstaande woensdag. ’s Avonds was het de beurt aan Dilan Yeşilgöz die een tamelijke ontspannen indruk maakte met een inhoudsloze bijdrage als gevolg.
De volgende dag was het de beurt van een andere zetelpeiling: I&O. Deze peiling gaf grotere verschillen weer en daarbij werd ‘Onduidelijkheid kost NSC zetels’ de titel. De vorige Tweede Kamerverkiezingen kwam D66 ineens als een duveltje uit een doosje. Ellenlang emmeren over wat deze verschillen precies in de peilingen inhouden blijft speculeren met uitersten tot gevolg.
De woensdagavond werd echter gedomineerd door Geert Wilders. Naar eigen mening kan ik stellen dat een gros stemmers van de PVV ook naar Vandaag Inside kijkt. Wilders deed in de uitzending een demonstratie als Nederlands kampioen debater met als sluitstuk het terechtwijzen van Derksen in een discussie over het conflict tussen Israël en Palestina.
Omtzigt liet alvorens de uitnodiging weten dat hij een man is van de inhoud en niet zit te wachten op de onvoorspelbaarheid van het programma. Daarom maakte hij zijn opwachting bij RTL4 met Beau als interviewer. Menigeen die een beetje gezichtsuitdrukkingen kan lezen, kon opmaken dat hij misschien wel spijt had van zijn keuze. Donderdagavond was hij toch echt te vinden op de campingzender en zou in debat gaan met de andere partijen die meer dan 20 zetels peilen. Een hevige strijd tot gevolg. Timmermans heeft naar alle waarschijnlijkheid met ernstige jaloezie naar de handdruk gekeken tussen Omtzigt en Wilders. Sneu blijft wel dat hij samen met Yeşilgöz in een onnavolgbare discussie was terecht gekomen.
Duiding over de huidige constellatie lijkt mij wel op zijn plek. Een dubbele tweestrijd dat is wat nu tot stand is gekomen en hoe dan ook gaat gebeuren. De eerste is tussen NSC van Omtzigt en de VVD van Yeşilgöz.
Nieuw Sociaal Contract
Het zou een nieuw hoofdstuk worden in de parlementaire geschiedenis. Een partij van nog geen twee maanden oud die de grootste is en direct aan de macht is. Het is tamelijk doorzichtig dat de partij met spuug en plakband in elkaar zit en de ideeën voortkomen uit hét Christen-Democratisch Appèl. Wie weet zal na de jaarwisseling eens duidelijk worden wie de aspiraties heeft voor het minister-presidentschap in de partij. In een razendsnel tempo is alles opgetuigd. Is dit een teken van sterke efficiëntie of is het kruid al verstopt waar het wachten is op vuur? De keuze is aan de kiezer, maar die is toch geen kleuters?
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie
Dertien jaar aan de macht en de campagnemachine voorzien van nieuwe olie, een nieuwe lijsttrekker en dan een nieuwe termijn gaan regeren. De modus van de VVD werpt zijn vruchten af. Zijn de partij en de leden niet bang voor een lege huls als partij? Waar ideeën en discussie na een nieuwe partijvoorzitter nog steeds niet zijn terug te vinden, is de commerciële uiting uitermate professioneel. Als de VVD het voor elkaar krijgt, is consistentie in woord- en zingebruik is in ieder geval de toon. Bestuurlijke verandering laat dan nog vier jaar op zicht wachten. De keuze is aan de kiezer, maar die is toch geen kleuter?
De uitslag zal bepalen dat Nederland wel of geen minister-president zal hebben. Bepaalt de uitslag zekerheid voor een minister-president of vertrouwen in een persoon die twijfelt? Is dat op dit moment van belang? Nee, heb ik voor u alvast beantwoord. Het meest belangwekkende is de tweestrijd tussen de partijen GL/PvdA en PVV. Beide partijen zijn onderhevig aan de tactische stemmer die de doorslag gaat leveren in de uitslag en de toekomstige coalitie.
GroenLinks/Partij van de Arbeid
GL/PvdA heeft de bebaarde Frans Timmermans laten invliegen die tijdens de campagne op zijn beurt weer het geliefde vervoersmiddel van Extinction Rebellion gebruikte om te praten met de grote namen in Europa. Frans Timmermans komt voor het minister-presidentschap wat op dit moment nog rudimentair bleek. Naast zijn intrigerende stijl als een emotionele debater, wekt hij de indruk enorm strijdbaar te zijn en moet men zich schrap zetten voor behoorlijke veranderingen. Een bondgenootschap van twee partijen waar de leden uiterst pluriform zijn, vanwege de behoorlijke demografische verschillen. Is dit hetzelfde kruid waar NSC mee te maken heeft? De stemmer op links zal opnieuw haar stem overwegen door de bedreigingen van rechts. Een ‘links blok’ valt niet uit te sluiten, wat vorige Tweede Kamerverkiezingen D66 enorm geholpen heeft. De keuze is aan de kiezer, maar die is toch geen kleuter?
Partij voor de Vrijheid
Een rot in het vak wil ook eens aan de knoppen zitten. De extreme standpunten verhuizen naar de ijskast en de partijleider is ‘milder’ geworden in uitspraken. PVV de partij van Geert Milders wil meedoen en iets terugdoen voor de trouwe achterban: meeregeren. Kostte wat het kost zorgen dat Frans Timmermans niet aan het roer komt, zal de sektebewoners in Forumland nog weleens tot inkeer kunnen brengen. Rechtstatelijk zit Milders een beetje in de knel met zijn partijprogramma. Een ondemocratische partij die opeens mee wil doen en laten zien dat het ook kan. De aloude standpunten tegenover de Islam mogen blijkbaar in de kast om een plek in Vak K te organiseren. Pikt zijn kiezer dit en gaat het dan toch lukken? Een trouwe coalitiepartner was hij niet en die fratsen kennen de kandidaten van NSC en de VVD nog wel. Wil het dan echt lukken het ‘DNA’ die de PVV kent en te bewerken? Meeregeren zal dan het antwoord zijn met zetelwinst. De keuze is aan de kiezer, maar die is toch geen kleuter?
Wat de uitkomst ook wordt; het is amper onder woorden te brengen hoe interessant deze Tweede Kamerverkiezingen zich ontwikkelen. Mocht NSC of VVD een minister-president leveren dan zijn de coalitieonderhandelingen in 2025 hoogstwaarschijnlijk nog niet klaar. De onvrede op rechts zal uitgroeien tot excessen mocht GL/PvdA de derde partij worden. Wordt PVV de derde partij is het afwachten of de Nederlandse burger de spelregels van de democratie omarmt.
Voor NSC of de VVD zal winst dé gouden medaille betekenen. Voor PVV of GL/PvdA is de derde partij worden, met een bronzen medaille, volgens mij ook het gevoel van een gouden medaille winst. We zullen zien welke partijen gaan fêteren woensdagavond.
Koen Balkema