Op 5 februari hebben Nederlandse piloten aangegeven dat ze gaan protesteren tegen de plannen van enkele vliegtuigmaatschappijen en de vliegtuigbouwers Airbus en Boeing, om grote passagiersvliegtuigen voor één piloot uit te rusten. De piloten geven aan dat met één piloot vliegen niet veilig is. Zijn deze zorgen wel terecht?
Een slechte grap gaat rond waarin piloten van een passagiersvliegtuig tijdens een vlucht veilig in een rubberbootje zitten. Het lijkt een futuristisch beeld, dat sommige mensen willen schapen. Maar het wordt steeds aannemelijker. Met de ontwikkelingen van Artificiële Intelligentie (AI) vraag ik mij af wanneer mijn toekomstige generatie de laatste acties van menselijk bestuurde vliegtuigen gaan aanschouwen. Dit heet vooruitgang en hebben velen in het verleden ook meegemaakt. Maar bij groten als Winston Churchill is het wel op schrift gesteld. Tot Churchills tijd in het leger is het paard altijd onderdeel hiervan geweest. Paarden werden ingezet in volledige cavaleriecharges. Tegenwoordig hebben we in de oorlogsvoering op enkele uitzonderingen na, afscheid genomen van dergelijk strategieën. Paarden zijn in een andere vorm van gemechaniseerde voertuigen als jeeps, rupsvoertuigen en tanks overgenomen. De laatste volledige cavaleriecharge met paarden door de Britten, was op 2 september 1898. Winston Churchill was hiervan getuige en de schrijvende bron. Hoewel van sommige technieken en methoden afscheid wordt genomen, worden ze eens in de zoveel tijd afgestoft en als iets “uitzonderlijks” of “nieuw” geherintroduceerd.
De ontwikkelingen die vandaag de dag komen, kunnen vroeg of laat, in combinatie van het oude systeem van toepassing zijn. Maar hebben we wel het vertrouwen in de nieuwste technieken? Als ik naar het programma Aircrash Investication op National Geographic kijk, wat haar 24ste seizoen gaat draaien, zijn er heel veel dodelijke vliegtuigcrashen geweest. Maar ook heel veel “reddingen”. Bij het reconstrueren wat er fout is gegaan, wordt er gekeken naar technische defecten en persoonlijke fouten. De techniek is ontworpen voor menselijke besturing, ondanks de automatische piloot. Indien een stuk apparatuur niet functioneert naar behoren kunnen de piloten in grijpen.
Het devies is inmiddels aan het veranderen. Zo heb je op afstand bestuurbare drones die volledig zonder menselijke inbreng kunnen vliegen, rijden en geconditioneerd specifieke mensen elimineren. Maar wat als het systeem niet werkt naar behoren? We doen daar vaak humoristisch over in verhalen, films en series, maar in werkelijkheid zijn er al heel wat slachtoffers te betreuren. We kunnen dit misschien “beginfouten in de ontwikkeling” noemen, maar hoe zit het met slecht onderhoud en slijtage? Het weer en ouderdom kan ook invloed hebben op apparatuur. Een ongeluk waarin ganzen ongemerkt in je motor belanden of dat de deur in het vliegtuig tijdens de vlucht eruit vliegt, hoeft geen speciaal onderzoeksrapport. Dit is omdat zulke incidenten altijd kunnen voorkomen. Dan is het ook nog de vraag of het systeem geen vergelijkbare errors krijgt als menselijke black-outs of zelfs een verkeerde inschatting of beslissing maakt, doordat een meetapparaat niet goed functioneert.
Zover bekend dienen piloten de krachtsbesturing over te nemen, bij ernstige calamiteiten waarbij het vliegtuig en inzittenden in gevaar zijn. In de regelementen en opleidingen van een piloot worden vaak casussen nagespeeld, waarbij één piloot focust op de besturingspaneel en de ander zich focust op de meetinstrumenten, omgeving en de communicatie binnen en buiten het vliegtuig. Als de piloot zijn krachten en concentratie niet kan behouden, kunnen de piloten van taak wisselen. Ook kunnen de piloten bij elkaar steun vinden en als een team samenwerken om het vliegtuig zo veilig mogelijk aan de grond te krijgen.
Daarbij is een actie als kamikazepiloot niet gebruikelijk, maar helaas is er een vliegtuigcrash geweest, waarbij één piloot als enige in de cockpit zat en met het vliegtuig, met 150 inzittenden, zelfmoord heeft gepleegd in de Franse Pyreneeën, terwijl zijn collega piloot even naar het toilet ging. Niemand heeft deze crash overleefd.
Een ongeluk uit menselijke handelen is nooit uit te sluiten. Het is gewoon risico nemen, net zoals wanneer je in een auto zit of op straat loopt en een kans hebt op een ongeluk. Maar naar mijn mening zit er wel degelijk een verschil in verantwoording als het gaat om een oorlogsvliegtuig waar één piloot in zit of een passagiersvliegtuig met meerdere inzittenden. Daarom pleit ik ervoor dat minimaal twee piloten op passagiersvluchten de norm blijft.
K.M. Paulsen
Redacteur De Jonge Liberaal 2024